Tăng axit uric máu, nguyên nhân và cách phòng tránh

Tang axit uric mau là một trong những nguyên nhân chính góp phần gây nên benh gut, tuy nhiên không phải cứ tang axit uric là bị gut - đây thực chất là quá trình lắng đọng axit uric gây tổn thương ở khớp.

Tăng axit uric máu dễ dẫn tới gut (ảnh minh họa)

Nồng độ axit uric máu bình thường luôn được giữ ổn định ở nồng độ dưới 7,0 mg/dl (420 micromol/ l) trong quá trình cân bằng giữa tổng hợp và đào thải chất này. Bất kỳ nguyên nhân nào làm mất cân bằng hai qua trình tổng hợp và đào thải này, chẳng hạn tăng tổng hợp axit uric hoặc giảm thải trừ axit uric đều làm tăng axit uric trong máu.

Axit uric máu tang khi lượng axit uric trong máu tăng cao hơn giới hạn bình thường (tuỳ theo chỉ số của mỗi phòng xét nghiệm, tuổi, giới), thường ở nam là trên 7,0 mg/dl (hay trên 420 micromol/l), ở nữ trên 6,0 mg/l (360 micromol/l).

Hiện nay có một thực tế là rất nhiều người, kể cả các bác sỹ không phải chuyên khoa, cho rằng cứ tang axit uric mau là bệnh Gut và cho điều trị luôn. Đây là quan niệm sai lầm vì chỉ coi là có bệnh Gut khi tang axit uric mau đi kèm với sự lắng đọng axit uric và gây tổn thương ở khớp hay những tổ chức khác.

Nguyên nhân chính làm tăng axit uric máu:

Vậy câu hỏi đặt ra là nguyên nhân của tình trạng tang axit uric mau là gì, và khi nào thì phải điều trị tình trạng tang axit uric mau không triệu chứng.

Về nguyên nhân tang axit uric mau người ta thấy có một số nguyên nhân chính sau đây:

- Nhóm suy giảm khả năng bài xuất axit uric ở ống thận tiên phát đa nguyên nhân, đặc biệt trong trường hợp ăn nhiều thức ăn chứa nhân purin, nghiện rượu. Loại này thường có tính chất gia đình, khởi phát thươờng do uống quá nhiều rươợu. Đây là nhóm hay gặp nhất (90% các trường hợp).

- Nhóm tăng tạo axit uric nguyên phát (bẩm sinh). Đây là nhóm nguyên nhân hiếm gặp (dưới 1%) do có các bất thường về enzym: thiếu hụt hoàn toàn hoặc một phần enzym hypoxanthine guanine phosphoribosyltransferase (HGPRT), hoặc do tăng hoạt tính của enzym phosphoribosylpyrophosphate (PRPP).

- Nhóm nguyên nhân còn lại (chiếm khoảng 10%) là tình trạng tăng axit uric thứ phát: do tăng sản xuất axit uric do ăn uống nhiều thức ăn có nhân purin (đặc biệt các thịt màu đỏ như chó, bò, dê, cá biển...); uống nhiều rượu; do tăng huỷ tế bào gặp trong bệnh đa u tuỷ xương, thiếu máu tan máu, bệnh bạch cầu (leucemia), dùng hoá chất gây độc tế bào điều trị ung thư; bệnh vẩy nến...Tăng axit uric thứ phát còn do giảm bài tiết axit uric ở thận. Nhóm này có các nguyên nhân như nghiện rượu, suy thận mạn tính, tăng huyết áp, tình trạng nhiễm toan ceton trong đái tháo đường hay nhịn đói lâu ngày, tình trạng nhiễm toan lactic ở người nghiện rượu.

- Một trong nhứng nguyên nhân gây giảm bài tiết axit uric là do sử dụng thuốc. Các thuốc thường gặp là aspirin liều thấp; phenylbutazone liều thấp; đa số các thuốc lợi tiểu dùng kéo dài (trừ nhóm spironolactone) như thiazide, furosemide; thuốc điều trị lao như ethambutol, pyrazinamind; các thuốc axit ethacrynic, axit nicotinic...

Điều trị tăng axit uric máu như thế nào?

Lợi ích của việc điều trị tình trạng tang axit uric mau ở những bệnh nhân đã bị cơn Gut là điều đã được chứng minh. Nó góp phần hạn chế, ngừng các cơn Gut cấp tái phát cũng như biến chuyển bệnh thành Gut mạn tính có hạt tophi, soi than- suy thận do Gut.

Mặc dù vậy trong trường hợp tang axit uric mau không triệu chứng thì còn nhiều tranh cãi. Có nên điều trị hạ axit uric hay không, điều trị như thế nào. Qua nhiều nghiên cứu cho thấy không có những bằng chứng mạnh mẽ ủng hộ việc dùng thuốc hạ axit uric trong trường hợp này. Ngược lại với lợi ích ít ỏi thu được là việc bệnh nhân phải mất nhiều chi phí cho điều trị cũng như tăng nguy cơ mắc nhiều biến chứng do dùng thuốc.

Tuy nhiên trong trường hợp tăng axit uric không triệu chứng bạn có thể thảm khảo và tuân theo chỉ dẫn sau: chỉ dùng thuốc khi nồng độ axit uric máu quá cao trên 10-12mg/dl (khoảng 700 micromol/l) hoặc khi có sự sản xuất axit uric cấp tính, ví dụ trong điều trị hoá trị liệu trong bệnh ung thư gây huỷ tế bào nhiều. Có thể dùng liệu pháp dự phòng tình trạng tang axit uric mau ở những trường hợp dự đoán trước là sẽ có tình trạng tăng axit uric nhiều cấp tính như trên. Khi đó lợi ích thu được chủ yếu là tránh được tình trạng suy thận cấp do tăng lắng đọng tinh thể urat ở ống thận. Thuốc lựa chọn hàng đầu trong các trường hợp này là thuốc ức chế xanthine oxidase như allopurinol (Zyloric), tisopurine (Thiopurinol) hoặc thuốc tiêu axit uric (enzym uricase- biệt dược Uricozym).

Các trường hợp xét nghiệm thường xuyên có tình trạng tăng axit uric trên 10 mg/dl mà kháng với các biện pháp điều chỉnh chế độ ăn uống, hoặc có tiền sử gia đình bị Gut, bị sỏi thận kèm tang axit uric mau, có dấu hiệu tổn thương thận đều cần phải dùng các thuốc giảm axit uric. Lưu ý không dùng thuốc nhóm tăng thải axit uric như probenecid (Benemid) qua thận ở những bệnh nhân có một trong các biểu hiện sau: tiền sử hoặc đang có sỏi thận, suy thận, có hạt tophi và giảm bài tiết urat qua thận.

Tất cả các trường hợp tang axit uric mau không có triệu chứng khác ở mức độ trung bình (dưới 10mg/dl) đều cần thực hiện các chế độ ăn uống sinh hoạt hợp lý như với các bệnh nhân bị Gut mà chưa cần dùng thuốc hạ axit uric máu.

Tóm lại, bạn nên định kỳ đi khám chuyên khoa, xét nghiệm để có thể phát hiện bệnh và có phương hướng điều trị bệnh kịp thời

Read More

Điều trị u nang buồng trứng như thế nào?

Bệnh u nang buong trung nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ rất có ích trong việc bảo toàn tính mạng cũng như sức khỏe của chị em phụ nữ. Sau đây là một số thông tin hữu ích chị em có thể tham khảo về bệnh u nang buồng trứng này

U nang buong trung (ảnh minh họa)

Benh u nang buong trung thực chất là chỉ benh phu nu có một khối phát triển không bình thường trên buồng trứng. Khối này có thể là tổ chức mới khác với buồng trứng bình thường (tổ chức tân sinh) hay là sự tích tụ dịch tạo thành một nang chứa dịch trên buồng trứng bình thường. 

Phân loại u nang buong  trung:

Có nhiều cách phân loại u: phân chia theo kích thước hay hình dạng trên siêu âm, u đặc hay lỏng… nhưng quan trọng nhất với bệnh nhân là xem xét u nang buồng trứng này lành tính hay ác tính, để còn nghiên cứu cách dieu tri benh u nang buong trung hiệu quả nhất.

Như vậy, không có hiện tượng một khối u để lâu ngày trở thành ung thư buồng trứng, chỉ có ung thư buồng trứng mà không được chẩn đoán và xử trí sớm để khối ung thư có thời gian phát triển trầm trọng thêm.

Điều trị bệnh u nang buong trung

Khi chưa có biến chứng, khối u buồng trứng thường gây ra các triệu chứng rất mơ hồ, đa số chỉ phát hiện một cách tình cờ khi siêu âm bụng kiểm tra hay khi khám phụ khoa định kỳ.

Các triệu chứng có thể gặp: sờ thấy khối u trên bụng, đau bụng, rối loạn kinh nguyệt, rối loạn bài tiết… Các triệu chứng này có thể là triệu chứng của một bệnh khác như khối u ở bụng, một bệnh lý phụ khoa thông thường (như viêm nhiễm phụ khoa) hay u xơ tử cung.

Triệu chứng của u nang buồng trứng xoắn là cơn đau bụng cấp tính: đau quặn bụng, thành từng cơn, diễn tiến ngày càng dồn dập và gia tăng cường độ, thường kèm nôn ói, nhiều khi trầm trọng dẫn đến mất nước và điện giải, hay suy thận. Khám bệnh phụ khoa thông thường có thể phát hiện được khối u buồng trứng, siêu âm sẽ cho biết thêm tính chất khối u. Một số xét nghiệm máu có thể giúp định hướng tính chất lành hay ác của khối u (xét nghiệm máu định lượng Alpha Feto Protein hay CA 125). Khối u cơ năng có thể chờ vài tháng để có chẩn đoán rõ ràng. Một khối u thực thể (do bệnh lý) nên được xử lý sớm nhằm biết rõ tính chất lành hay ác, cũng như tránh các biến chứng có thể. Khối u để quá to sẽ gây khó khăn cho phẫu thuật, mất nhiều máu, nhiều nguy cơ tổn thương các cơ quan lân cận.

Dieu tri benh u nang buong trung chủ yếu là phẫu thuật, có thể qua nội soi ổ bụng hay mổ bụng hở tùy kích thước và tính chất khối u. Thuốc chỉ dùng một vài loại đặc biệt hay trong thời gian chờ đợi phẫu thuật. Phẫu thuật sẽ cố gắng bóc đi phần u nang, để lại buồng trứng lành nếu được, nhất là khi bệnh nhân trẻ tuổi. Khi phải cắt đi một buồng trứng, buồng trứng còn lại vẫn làm việc, khả năng mang thai dĩ nhiên đã kém hơn. Khi u nang buồng trứng là ác tính, phẫu thuật không chỉ lấy đi buồng trứng bệnh, mà có khi còn phải lấy cả buồng trứng còn lại và tử cung. Trong trường hợp này, sau dieu tri benh u nang buong trung ổn định, bệnh nhân nếu còn trẻ sẽ phải dùng nội tiết tố sinh dục nữ để tránh tình trạng mãn kinh sớm.

Phòng tránh bệnh u nang buong trung như thế nào?

Nguyên nhân gây ra u nang buồng trứng, lành tính hay ác tính, hiện nay còn chưa biết rõ, do đó chưa có cách phòng tránh. Chế độ ăn uống hay sinh hoạt cũng không ảnh hưởng gì đến việc thành lập u nang, làm thay đổi u nang buồng trứng. Nếu có chăng, thì đã có bằng chứng khoa học cho thấy khi buồng trứng được nghỉ ngơi, không có sự rụng trứng thường xuyên thì khả năng hình thành khối u giảm đáng kể (có thể tới 40%). Việc nghỉ ngơi này có thể là lúc người phụ nữ mang thai, đang nuôi con bằng sữa mẹ, dùng thuốc ngừa thai.

Việc khám phụ khoa định kỳ sẽ giúp phát hiện bệnh sớm. Phụ nữ độc thân, ngại thăm khám phụ khoa, có thể dùng siêu âm bụng như một phương tiện tìm bệnh. Khi phát hiện u nang buồng trứng, nên dieu tri benh u nang buong trung sớm nhằm tránh trường hợp bỏ sót ung thư buồng trứng, một trong những nguy cơ tử vong chiếm tỷ lệ cao ở phụ nữ.

Read More

Bệnh thống phong và những điều cần quan tâm

Bệnh thống phong hay còn gọi là benh gut là một bệnh về khớp, thường xảy ra khi ăn uống thừa chất, sự chuyển hóa hóa purin rối loạn làm tăng nồng độ axit uric, bệnh thống phong này thường gặp ở đàn ông trung niên.

Bệnh thống phong (ảnh minh họa)

Sự hình thành bệnh thống phong
Chuyển hóa purin giúp cơ thể phân hủy các axit nucleic nhân các tế bào bị già chết. Sản phẩm của quá trình này là axit uric. Axit uric có trong máu với nồng độ bình thường là 3 – 5 mg/100ml. Khi nồng độ này tăng thường xuyên sẽ tạo sự lắng đọng của axit uric dưới dạng tinh thể muối Natri urat ở sụn, xương, khớp hoặc thận, lúc đó bệnh sẽ biểu hiện ra ngoài. Axit uric được thận bài tiết ra nước tiểu. Do đó, hai yếu tố chính làm tang axit uric mau là tăng sản xuất axit uric (như chế độ ăn giàu purin, hiện tượng tăng phá hủy tế bào trong bệnh ác tính hay chấn thương…) giảm bài xuất axit uric (yếu thận, một số thuốc như aspirin, vitamin C hoặc rượu…)
Biểu hiện của bệnh thống phong
Biểu hiên chính của bệnh là khớp bị đau thường là khớp bàn ngón của ngón chân cái, cổ chân, gót chân hay khuỷu. Đôi khi là các khớp khác như gối bàn tay.
Đặc điểm là chỉ đau một khớp. Khớp đau dữ dội khiến người bệnh không thể cử động được. Khớp sưng đỏ giống như bị sưng mủ. Cơn đau kéo dài 1 – 2 tuần nếu không điều trị. Xét nghiệm máu thấy axit uric tăng cao trên 7 mg/100ml. Chẩn đoán xác định bằng cách lấy dịch khớp đi soi sẽ thấy các tinh thể muối urat.
Cơn đau sau đó sẽ tái phát, đôi khi ở vị trí khác. Trên cơ thể xuất hiện các khối u mềm, căng gọi là tophi, trong có chứa chất bột trắng như phấn, đó là muối Natri urat. Các khối u này có thể bị vỡ ra tạo thành các ổ loét rất khó điều trị cho lành. Đôi khi làm độc có thể gây hoại tử chi hay đe dọa tính mạng.
Đối với bệnh thống phong, người ta e ngại những biến chứng của nó gây ra trên khớp và thận hơn cả cơn đau kịch phát bởi vì đó là những tổn thương không hồi phục được. Chẳng hạn với khớp, nó làm hư mặt khớp và bao khớp. Do đó người bệnh cử động hay đi lại sẽ bị đau mà không có thuốc nào chữa khỏi trừ phi mổ chỉnh hình hoặc thay khớp giả. Trên thận, muối urát sẽ tạo thành sỏi thận. Hậu quả là gây ra suy thận cùng với các biến chứng của nó. Vì thế bệnh này cần được phát hiện sớm để điều trị trước khi có biến chứng.
Điều trị bệnh thống phong như thế nào?
Điều trị bệnh thống phong cần phải phối hợp nhiều biện pháp đồng bộ. Nếu chỉ dung thuốc thì chắc chắn sẽ không được hiệu quả.
Chế độ ăn uống hợp lý
-       Hạn chế ăn những loại thức ăn giàu purin như phủ tạng động vật, (gan, thận, não…) các loại đậu, thịt tươi đỏ… Một chế độ ăn thiếu thốn sẽ giúp làm giảm axít uric trong máu, đặc biệt đối với những bệnh nhân không thể uống thuốc điều trị.
-       Bỏ hẳn đồ uống có cồn như rượu, bia, nước trái cây lên men… vì cồn làm giảm bài tiết axít uric qua thận, không nên uống các loại nước có tính lợi tiểu như nước ngọt có gas, trà, cà phê, nước mát nấu từ thực vật (rau má, mía lau rễ tranh…) vì nó có cơ chế làm giảm bài tiết axít uric qua nước tiểu.
-       Không tự ý sử dụng một số loại thuốc sau: thuốc lợi tiểu, Aspirin, Vitamin C, thuốc kháng lao, Theophyline, Methyldopa.
-       Những loại thức ăn và thuốc kể trên có thể gây ra các cơn đau kịch phát và làm bệnh tiến triển xấu đi.
Chế độ nghỉ ngơi thích hợp
-       Trong cơn đau tuyệt đối để khớp nghỉ ngơi bởi vì sự vận động làm phóng thích nhiều hơn các tinh thể muối urát vào trong khớp. Hậu quả là khớp sưng đau nhiều hơn. Tốt nhất là nằm nghỉ hoặc bất động bằng nẹp hay bột.
-       Ngoài cơn đau cần phải có chế độ lao động và sinh hoạt thích hợp với tình trạng của khớp đau. Nếu làm quá sức sẽ làm khớp mau hư hơn.
-       Chú ý không nên chườm nóng vì nó sẽ làm cơn đau tăng lên. Ngược lại đắp lạnh nhiều khi làm giảm đau rõ rệt.
Thuốc điều trị bệnh thống phong: Có hai nhóm thuốc chủ yếu trong điều trị thống phong.
1. Cắt cơn đau cấp tính
-       Kháng viêm NSAID: giảm đau cấp thời của tình trạng viêm hoạt mạc cấp tính.
-       Colchicine (Colchimax): đây là thuốc điều trị kinh điển cho cơn đau thống phong cấp. Gần đây, người ta thấy hiệu quả của nó kém hơn NSAID. Hơn nữa, nó còn gây tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn làm người bệnh rất khó chịu.
2. Giảm nồng độ axit uric:
-       Allopurinol (Zyloric): làm giảm sản xuất axit uric. Vì đây là thuốc uống dài ngày nên cần chú ý tác dụng phụ của nó như làm giảm bạch cầu hạt…
-       Probenecid: tăng thải trừ axit uric qua nước tiểu. Vì thế có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận do lắng đọng tinh thể muối urát.
3. Một số thuốc khác:
-       Corticoid chích tại chỗ: khi sưng nhiều hoặc không uống được các thuốc khác được.
-       Prednisone và ACTH: dùng trong các trường hợp nặng đau nhiều khớp.
-       Griseofulvin: đôi khi khá hiệu quả trong cơn đau cấp.
-       Sulfinpyrazone: tăng thải trừ axit uric qua thận. Thuốc có nhiều tác dụng phụ nên ngày nay ít dùng.

Read More